Wortelen kweken in de moestuin

Wortelen telen (Daucus carota)

Familie der schermbloemigen (Umbelliferae, Apiaceae).
Wortelen kweken

Oorsprong: ligt in Azië, maar werd in de 13de eeuw ingevoerd via Europa. De originele peen die wij kennen is een kruising van de wilde soorten.

Soorten : Amsterdamse bak, Berlikumer, Chantenay, Douceur F1, Ervora, Flakkeese, Fly F1 (tegen wortelvlieg resistent), Merida, Minicor, Mokum F1, Nantes, Nantura, Napoli, Parijse wortelen, Premino, Primo, en nog vele andere.

Bemesting: wortelen hebben over 't algemeen een weinig bemesting nodig. Daar een overdaad aan stikstof enkel zorgt voor teveel loofvorming en minder wortelen. Teveel meststoffen, maakt de plant kwetsbaarder door de te snelle groei. (Ziekten en schimmels nemen dan makkelijker de overhand).
Een kaliumgift (houtasse, vinasse) daarentegen is wel zeer belangrijk om lekkere en geen voze wortels te verkrijgen.

zie ook: groenten: Bemesting en bodemstructuur

Magnesiumkalk wordt ook al eens gegeven voor de winter (en zaai) dan! Pas hier op voor compost, daar deze de wortelvlieg makkelijk durft aan trekken en schimmels makkelijk in de hand werkt.
Voorzie wel een goeie losse bodem, die een goede afwatering heeft! ---> Je kan ook op ruggetjes telen, dit geeft de mogelijkheid tot een snellere opwarming en betere afwatering.
PH-waarde 6 voor de bodem is ideaal om wortelen te telen.

Wisselbouw toepassen: 1 maal om de 4 jaar terug op dezelfde plaats zaaien. En voorzie geen familiegewassen als voor of - nateelt. Peterselie, selder, knolselder, pastinaak, engelwortel, kervel, wortelpeterselie zijn eveneens familie van de schermbloemigen

Zaaien:

We zaaien best zo vroeg mogelijk om verschillende ziekten en insecten voor te zijn.
Je kan natuurlijk om beurten zaaien, om een gespreide oogst te verzekeren over het hele jaar. Zaai op een diepte van maximaal 1 cm, en houdt vanaf dan de grond vochtig om geen korst te krijgen aan het oppervlak van de bodem.
Enkele voorbeelden:
- Vroeg onder koud glas, kan vanaf begin februari tot einde maart. Te respecteren afstand: 20 cm tussen de rijen.
- In de zomer, kan vanaf april tot einde juli gezaaid worden. Te respecteren afstand: 25 cm tussen de rijen.
- Winterpeen wordt gezaaid vanaf half april tot ± midden juni. (beter gekend als bewaarwortelen). Te respecteren afstand minstens 30 cm.

Tip: de kiemduur is soms wel een kleine maand en daarom gebruiken we al eens markeerzaad. Radijsjes als markeerzaad slaat het makkelijkst aan.
Gebruik tevens markeerstokjes en lint om te zien waar je gezaaid hebt, dat maakt schoffelen of wieden makkelijker.
Je kan ook gaasdoek gebruiken tegen de wortelvlieg, zo hoef je die niet te bestrijden.
Voorzie de goede richting voor de zaaiplek, zons - op en ondergang, voor maximale benutting van warmte en licht.
Gebruik bij te zware gronden Parijse worteltjes, deze hebben veel minder diepgang.
Resistente of hybride soorten voorkomen ziekten en schimmels, dit kan nuttig zijn voor de bio-liefhebbers onder ons. Wist je dat de oudere soorten terug op de markt komen, waaronder de paarse penen.
Het kiemvermogen van het zaad kan makkelijk 3 jaar zijn.

Wortelen in de moestuin

Zelf zaden winnen: zaad nemen kan, doch de schermbloemige kruisen makkelijk met hun 'familieleden'.
Verplant enkele wortels in een grote bak en steun de bloeiwijze.
Het beste zou zijn een plastiek rond de bloeiwijze te creëren om kruising te voorkomen, daar planten van op honderden meter afstand nog voor bevruchting kunnen zorgen.
Weet ook dat F1 of hybride soorten geen zaden geven van dezelfde kwaliteit, ze zijn als het ware geforceerd en hebben niet dezelfde eigenschappen meer van de moederplant.
De zaadstengels worden makkelijk een kleine meter hoog, en de schermen rijpen niet tegelijk af.
Droog de zaden en berg ze op in een papieren zakje. (ademen).
Tip: ontsmet eigen gewonnen zaad steeds met een warmwater behandeling tegen ziekten en schimmels.

Onderhoud: bij het ontkiemen moeten we het onkruid goed blijven onderdrukken en de kiemplantjes goed voorzien van het nodige vocht. Stilstand van groei door vochtgebrek moet vermeden worden, daar dit zorgt voor voze of gescheurde penen. Let ook op bij het uitdunnen, dit geeft een enorme reuk met zich mee, wat de wortelvlieg onvermijdelijk zal lokken. Probeer te wieden tijdens regendagen en bij veel wind, dan is de wortelvlieg veel minder actief.
Heel dun zaaien kan ook, doch geeft bij slechte ontkieming vele openstaande plekken op het bed.
Zaai Tagetes tussen de rijen om je bodem te saneren tegen cystenaaltjes. zie: Tagetes of afrikaantje: een gemakkelijke perkplant

Oogsten: de oogst kan gebeuren met de (spit)riek die we langszij de wortelen steken en zo gaan oplichten. We kunnen het loof in de hand nemen en het rechtop begeleiden tegen afbreken.
Tip: oogst wortelen voor de vriesperiode!

Bewaren: wortelen kunnen bij grote hoeveelheden ingekuild worden. In de koude kelder in kisten met vochtig zand kan ook.
Verder in de koelkast en of diepvries verwerkt, of ingemaakt.

Composteren: het loof kan perfect gecomposteerd worden, indien er zich geen ziekten hebben voorgedaan.

Mogelijke ziekten:

wortelvlieg, meeldauw, aaltjes (zie aaltjes voorkomen door: Tagetes of afrikaantje)

Wortelen verwerken Gezondheid: de wortel bevat caroteen ofwel provitamine A, wat wordt gerelateerd aan het voorkomen van kankers.
Falcarinol zou een natuurlijk anti-schimmelmiddel zijn dat de wortel aanmaakt. En dit zou gebruikt worden ter behandeling van bepaalde tumoren. Het product
zou toxisch zijn, maar de hoeveelheid zou al snel honderden kilo's moeten vertegenwoordigen hiervoor om aan deze waarden te geraken.

Voedingswaarden per 100 gram: