De moerbei, een exotische lekkernij

Afgelopen weekend leek het me vanzelfsprekend dat een moerbei een inheemse boom was vol met lekkernijen. Na enige vorm van twijfel dan toch even opgezocht en ontdekt dat onze meest gebruikte soorten inheems zijn aan Oost- en Zuidwest Azië en Noord-Amerika. Alles behalve inheems dus… maar dit even terzijde. Ik ben niet zo voor het gebruik van allerhande exoten maar bij het geslacht Morus wil ik toch even een uitzondering maken.

Voor mij is het steeds weer uitkijken naar het moerbezie- seizoen. Ik denk namelijk niet dat ik iets lekkerder uit de tuin kan bedenken dan een heerlijke, vers geplukte moerbezie. Maar over smaken valt niet te twisten, er zijn drie veelgebruikte soorten in onze streken… elk met hun eigen kleur en smaak.

De meest smakelijke bessen vinden we op de zwarte en rode moerbei, respectievelijk inheems in Zuidwest-Azië en Noord-Amerika. De witte moerbei, afkomstig uit Oost-Azië, heeft soms minder smakelijke vruchten die zowel wit, paars, lila of zwart kunnen zijn.

Moerbeibessen of Morus

Morus nigra is de traagste groeier van de drie en kent een grillige groeivorm. Door het elastische hout heeft deze boom vrijwel nooit een rechte stam, hij wordt bovendien niet hoger dan 10 meter. Naast zijn verwrongen habitus is de zwarte moerbei ook te herkennen aan het hartvormige blad dat getand of gelobd kan zijn. De dikke bladstructuur is zowel bovenop als onderaan behaard. De vruchten van de zwarte moerbei zijn praktisch niet gesteeld en zijn éénmaal volledig afgerijpt een explosie van zoetzuur. Het vruchtvlees is uitermate sappig en daardoor niet zo stevig. De vrucht rijpt van groen naar zwartrood. Takken die de grond raken vormen worteluitlopers en verjongen de boom op die manier. De soort is dan ook makkelijk uit winterstek te vermeerderen.

In tegenstelling tot de zwarte moerbei heeft vrucht van de rode moerbei een lange steel, deze is steeds langer dan de helft van de vrucht. De bessen van Morus rubra zijn lekker zoetzuur wanneer ze rijp zijn, het vruchtvlees is stevig. Het blad is bijna steeds getand en hartvormig. In tegenstelling tot Morus nigra heeft het een glanzende bovenzijde en een behaarde onderzijde. Zowel de nervatuur als de bladstructuur zijn uitgesproken. De rode moerbei is samen met de witte moerbei een stevige groeier die al snel van struik naar boom uitgroeit. Beide soorten worden tot 15 meter hoog.

Moerbeibessen of Morus De bessen van de witte moerbei (Morus alba) kunnen, in tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden, éénmaal afgerijpt zowel wit lila geel als zwart zijn. Sommigen kunnen qua smaak tegenvallen maar intussen zijn er vele variëteiten die ook heerlijke zoete vruchten voortbrengen. De bladeren die slechts aan de onderzijde licht behaard zijn, zijn hartvormig getand of gelobd en hebben een zeer lichte structuur en nervatuur. Interessant om te weten is dat deze bladeren van enorm economisch belang zijn in de streek van herkomst. Ze zijn namelijk de hoofdvoedingsbron voor zijderupsen. Om die reden zijn er enkele vruchtenloze variëteiten geteeld die bij ons ook als sierbomen worden gebruikt.
Moerbeien zijn veelal tweehuizig en dus ofwel mannelijk of vrouwelijk. Dit heeft echter geen invloed op de vruchtzetting want deze bomen zetten vrucht zonder bestuiving. De vruchten worden al eeuwen als voedsel gebruikt en kunnen verwerkt worden in jam, gebak en vruchtensappen. Ze kunnen worden gedroogd als rozijnen en bewaren zo het langst.