Hoe overleven dieren de winter?

Het is toch ongelooflijk hoe dieren tijdens de winter in barre omstandigheden kunnen overleven! Wij trekken gewoon een warme jas aan, een dikke sjaal, een muts en een paar handschoenen maar dieren moeten de koude dag en nacht trotseren en weten te overleven.

Door de eeuwen heen hebben ze elk hun eigen overlevingstechniek ontwikkeld. Schapen krijgen een wintervacht, trekvogels vliegen naar het zuiden, de egel houdt een diepe winterslaap en lieveheersbeestjes troepen samen in een warme ruimte zodat ze het lekker warm hebben. 

Gevederde vrienden

Vogels trekken naar het warme zuiden

Bij vogels onderscheiden we twee soorten: de standvogels en de trekvogels. Standvogels zijn vogelsoorten die niet wegtrekken tijdens de winter maar in hun broedgebied blijven. Enkele vogels die tot deze soort behoren zijn de merel, mus, specht, boomklever,... Het zijn gasten die we vaak zien op de voedertafel in de tuin. Ze hebben onze hulp meer dan nodig om de barkoude winterdagen te overleven.

Een trekvogel daarentegen is een vogelsoort die uit het broedgebied wegtrekt om vaak duizenden kilometers verder te overwinteren. Zo ontvluchten ze de barre weersomstandigheden en het voedselgebrek dat in hun broedgebied heerst. Hun trekroute loopt in westelijke of oostelijke richting vaak richting Afrika. De afstanden die ze afleggen zijn afhankelijk van de soort en het geslacht. De noordse stern is een trekvogel en een kampioen in lange afstanden. Hij broedt in de noordelijke poolgebieden en trekt dan de Atlantische Oceaan over om de winter door te brengen in het zuidpoolgebied. Ook zwaluwen, kraanvogels en roofvogels zoals de kiekendief, behoren tot deze groep en trekken jaar na jaar naar dezelfde plek. Bijna 40% van de vogels in Europa zijn trekvogels. Zo kan er in het najaar in jouw tuin plots een groep kramvogels, koperwieken of pestvogels opduiken. 

Het is een hele uitdaging en een lange zware tocht die elke soort op zijn eigen manier aflegt. Over bergen, op grote hoogtes, soms duizenden kilometers aan één stuk, gevaar voor stormen en de dreiging van roofvogels. Ze oriënteren zich aan de hand van de zon, het magnetisch veld van de aarde, maar gebruiken ook herkenningspunten onderweg zoals rivieren, bergtoppen, wegen,.... en vinden zo telkens opnieuw hun weg terug. 

Wist je dat er ook deeltrekkers bestaan? Dat zijn vogels waarvan bepaalde individuen op hun standplaats blijven en andere dan weer wegtrekken naar andere oorden. Voorbeelden van deeltrekkers zijn het roodborstje, vinken en spreeuwen.

Pluimvee

In de winter passen pluimvee, zoals kippen en ganzen, hun levensstijl aan om de kou te trotseren. Kippen ontwikkelen een dik verenkleed en zoeken bij te koude wind beschutting in hun hok. Daarom is het van groot belang om een degelijk kippenhok te voorzien waar de dieren kunnen schuilen tegen wind en regen wanneer nodig. Om warmte te genereren, blijven ze actief door rond te scharrelen in de buitenren.

Ganzen daarentegen kunnen beter omgaan met (vries)kou en zoeken daarom geen beschutting in een hok op. Dit danken ze aan hun dikke laag veren, die hen beschermt tegen de kou. Als je een waterplas hebt voorzien waar ze kunnen zwemmen, dan zul je ze daar vaak zien dobberen. Het water biedt hen niet alleen voedsel om hun energieniveau op peil te houden, maar fungeert ook als isolatie tegen de kou.

Zorg ervoor dat beide vogelsoorten in de winter een goed uitgebalanceerd dieet krijgen, met extra aandacht voor calorierijk voedsel om hun innerlijke warmtebron draaiende te houden. Warmer water en extra voeding kunnen een waardevolle bijdrage leveren aan hun welzijn tijdens de koude maanden.

Zoogdieren met een winterjas

Koeien, paarden, schapen, katten en konijnen zijn een aantal dieren die in de herfst een wintervacht krijgen. Hun vacht wordt dikker en de haren langer. De lucht ertussen zorgt voor een goede isolatielaag om hen tegen de koude te beschermen.

De muskusos die in extreme omstandigheden in het arctisch gebied leeft, krijgt in de winter een zachte onderhuid die hem beschermt tegen temperaturen die tot - 50° C gaan. Dit enorme hoefdier dat tot wel 400 kg kan wegen leeft hoog in de bergen en trotseert de sneeuw, de ijle wind en de extreme koude terwijl ze leven van korstmossen, besheide en twijgen.

Dieren die veel in het water leven zoals de zeehond en de ijsbeer krijgen een dikke vetlaag tot wel 5 cm dik. Deze vetlaag zorgt ervoor dat de warmte lekker binnen blijft. 

Vogelvoer wilde zaden - 500 g

^€3⁹⁹

Bekijk in onze webshop

Professionele vangkooi voor ongewenste dieren - L

^€54⁹⁹

Bekijk in onze webshop

Dieren in winterslaap

Vleermuizen, egels, bepaalde slangen en amfibieën houden een winterslaap. Tijdens die periode daalt hun lichaamstemperatuur tot ongeveer 5° C maar ook hun ademhaling en hartritme waardoor ze kunnen overleven zonder veel energie te verliezen. Tijdens de winterslaap maken ze gebruik van hun vetreserves die ze de maanden ervoor hebben opgeslagen door extra veel te eten. Hierdoor krijgen ze een dikke vetlaag. Van zodra de temperatuur onder de 9° C daalt, zoeken deze dieren een beschutte plaats op om in winterslaap te gaan. Dit kan een boomstronk zijn of verscholen tussen takken in een nestje van bladeren en gras. 

Vleermuizen trekken zich terug in donkere koele ruimtes met een hoge luchtvochtigheid. Het moet er rustig zijn zoals in een grot, in holle bomen maar ook in de zogenaamde ijskelders die voor vleermuizen worden ingericht. Ook bij de vleermuis verlaagt de lichaamstemperatuur tot ongeveer 5° C en vertraagt de ademhaling en het hartritme. 

Kikkers bevriezen

De extreemste vorm van overleven is het bevriezen van boskikkers. In Alaska waar het maandenlang bar koud is, gaan boskikkers in winterslaap onder wat bladeren of gewoon in de modder. Alle levensfuncties liggen op dat moment zo goed als stil maar eens het opnieuw begint te dooien dan begint hun hart weer te kloppen en zijn ze opnieuw springlevend. 

Hoe kunnen wij helpen? 

Ook de dieren in jouw dichte omgeving kan je helpen de winter te overleven door een uitgebreid buffet energierijk voedsel aan te bieden en voor schuilplaatsen te zorgen. Denk niet alleen aan de tuinvogels, maar ook aan de egels, eekhoorntjes en de vele insecten en larven. Dat kan door nestkastjes op te hangen, een egelhuis te plaatsen, een insectenhotel op te hangen, een kikker- en paddenhuis te plaatsen, een boomstronk in de tuin te leggen en bladeren of takken te laten liggen.

Al deze dieren zijn onmisbare schakels in ons ecosysteem en helpen met het bestrijden van plagen in de (moes)tuin eens de natuur terug ontwaakt is. Je kan er alleen maar voordeel uithalen!