Cornus mas of de gele kornoelje een struik vol gele bloemen in de winter

Cornus mas Wanneer je in februari een geelbloeiende struik ziet, zal dat de gele kornoelje zijn. Hij komt in bloei tijdens een zachte fase van de winter en blijft doorbloeien, ook al sneeuwt en vriest het. Hij wordt vaak in plantsoenen en groenstroken aangeplant om zijn vroege bloei. De kleine bloemschermen zijn heel fragiel.

Herkomst Cornus mas

Hij is inheems in Midden - en Zuid - Europa tot Midden - Azië en groeit daar als grote, meerstammige struik of kleine tot 8 m hoge boom. Hij groeit langs bosranden, in rivierbossen, op stenige hellingen en in struwelen. In de Kaukasus en Rusland zijn de hellingen er in de voorjaarsmanden fel mee gekleurd.

Gele kornoelje is vermoedelijk ook in Zuid-Limburg inheems.

Naamgeving

Cornus is de Romeinse naam voor de gele kornoelje.
Het woord cornu betekent hard als hout want vroeger werden er hamerstelen en wandelstokken van gemaakt.
Mas is het Latijnse woord voor mannelijk.

Plantkenmerken

Gele kornoelje groeit meestal als meerstammige struik, maar wordt ook als halfstam en zelfs als hoogstamboom gekweekt.

Als boom heeft hij een ronde kroon. De bloemen verschijnen voor het uitlopen van het blad op het oude hout. In het begin zie je gesteelde ronde bloemknoppen. Wanneer zij opengaan, vormen zij tot 2 cm grote gele bloemschermpjes met aan de basis 4 schutbladen. De bloemen zijn tweeslachtig. De bloem op zich bestaat uit vele individuele bloempjes met meeldraden die boven de schutbladen uitsteken.

De na de bloei verschijnende lange, eivormige bladeren zijn glanzend groen, hebben een spitse top en kleuren geel of oranjerood in de herfst.

Na de bloeiperiode vallen de bloemen af en ontwikkelen zich ovale, groene steenvruchtjes die in het najaar rijpen en dan donkerrood zijn. Ze zijn eetbaar geliefd bij vogels die zich van het zure vruchtvlees niets aantrekken.

De schors is bij jonge exemplaren groen en wordt later grijsbruin afbladderend.

Gele kornoelje kan ca. 100 jaar oud worden.

Bessen Cornus mas

Soorten Cornus mas

Cornus mas ‘Aurea’ heeft goudgeel blad, in de herfst oranjerood.
Cornus mas ‘Variegata’ is een witbonte cultivar. De randen van de bladeren zijn onregelmatig crèmewit getint. In de herfst kleurt het blad geel tot oranjerood.
Cornus mas ‘Elegantissima’ heeft geelroze gekleurd blad.
De rode kornoelje (Cornus sanguinea) heeft in herfst en winter bloedrode twijgen en bloeit in mei met witte, geurende bloemen. De vruchten zijn blauwzwart en hebben rode stelen.
Een soort met bijzonder grote vruchten die tegenwoordig in Tulln bij Wenen geteeld wordt, is Cornus mas ‘Jolico’.

Standplaats

Gele kornoelje groeit op alle grondsoorten, maar het liefst op kalkhoudende bodem. Hij verdraagt droogte.

Snoeien

De gele kornoelje wordt alleen maar gesnoeid om er licht in te brengen of om de struik/boom te verjongen. Hierbij worden enkele oude takken verwijderd. Dit kan het beste aan het begin van de zomer gebeuren.

Gebruik

De middeleeuwse abdis Hildegard van Bingen schreef:

'De gele kornoelje reinigt en versterkt de zwakke en ook de gezonde maag en bevordert de gezondheid.’ Men gebruikte de bessen als geneesmiddel tegen ontstekingen, gastritis en spataderen.

Het verwerken van de vruchten is al lang bekend. De oude Grieken en Romeinen hebben kornoeljesbessen net als olijven, zuur ingemaakt. In de Middeleeuwen werd de gele kornoelje in kloostertuinen gecultiveerd.

In 1797 waren al 12 verschillende fruitvariëteiten met witte, gele en donkerrode bessen bekend. Er werd o.a. brandewijn van gemaakt.

Vooral in Oost - Europa werden en worden vele soorten gecultiveerd met grote, suikerrijke vruchten.

Tegenwoordig verwerkt men de vitamine- C- rijke bessen tot sap, jam, gelei, compote en wijn die helaas niet in de handel te verkrijgen zijn, maar door de Duitse, Oostenrijkse en Oost-Europese fruitboeren zelf geconsumeerd worden. Vaak worden zij vermengd met meloenen, peren en appels.

In Oostenrijk wordt van de bessen al lang de zogenaamde ‘Dirndlschnaps’gebrand.

Kornoeljesbessensap - en limonade zijn in Turkije bekend als ‘Scherbet’.

Voor eigen gebruik wordt de gele kornoelje tegenwoordig ook in Portugal, Spanje, Italië, Kroatië en Turkije verbouwd.

In de dennenbossen van de Kaukasus groeit de gele kornoelje in het wild. De bessen worden op grote schaal naar Rusland gestuurd en daar tot de likeur ‘dernovka’ verwerkt. Zij worden geoogst door schudden van de struiken. De vruchten worden vaak in doeken of vangschermen (net als olijven) opgevangen.

Cornus mas (botanische benaming)
Cornelian cherry (Engels)
Cornoiller mâle, cornouiller jaune (Frans)
Kornelkirsche, Gelber Hartriegel (Duits)
Cornaceae – kornoeljefamilie